Bu blog yazısı, yazılımlarda Clean prensiplerini derinlemesine inceliyor. Clean Architecture nedir sorusuna yanıt verirken, sağladığı avantajları ve Onion Architecture ile karşılaştırmasını ele alıyor. Katmanlar ve roller ayrıntılı bir şekilde açıklanırken, yazılımlarda Clean kullanmanın en iyi uygulamalarına değiniliyor. Ayrıca, Clean Architecture ve Onion Architecture arasındaki ortak yönler vurgulanıyor. Joyce M. Onone’un bakış açısıyla zenginleşen içerik, performans üzerindeki etkilerini de değerlendiriyor. Önerilen kaynaklar ve okuma listesiyle desteklenen yazı, Clean Architecture’ın geleceğine dair bir vizyon sunarak sonuçlanıyor.

Yazılımlarda Clean Architecture Nedir?

Clean Architecture, yazılım projelerinde sürdürülebilirliği, test edilebilirliği ve bağımsızlığı artırmayı hedefleyen bir yazılım tasarım felsefesidir. Robert C. Martin (Uncle Bob) tarafından ortaya atılan bu mimari yaklaşım, sistemdeki farklı katmanlar arasındaki bağımlılıkları en aza indirerek, iş kurallarının ve temel mantığın dış etkenlerden (kullanıcı arayüzü, veritabanı, framework’ler vb.) etkilenmeden geliştirilmesini sağlar. Amaç, yazılımın uzun ömürlü olmasını ve değişen gereksinimlere kolayca adapte olabilmesini sağlamaktır.

বৈশিষ্ট্য	ব্যাখ্যা	সুবিধা
স্বাধীনতা	Katmanlar arası bağımlılıkların azaltılması.	Değişikliklerin diğer katmanları etkilememesi.
পরীক্ষাযোগ্যতা	Her katmanın ayrı ayrı test edilebilir olması.	Hızlı ve güvenilir test süreçleri.
স্থায়িত্ব	Yazılımın uzun ömürlü olması ve kolayca güncellenebilmesi.	Düşük bakım maliyetleri.
নমনীয়তা	Farklı teknolojilere ve gereksinimlere kolayca adapte olabilme.	Hızlı geliştirme ve yenilikçilik.

Clean Architecture, katmanlı bir yapıya sahiptir ve bu katmanlar arasındaki en önemli prensip, bağımlılıkların içe doğru olmasıdır. Yani, en dış katmanlar (kullanıcı arayüzü, altyapı) en iç katmanlara (iş kuralları) bağımlı olabilirken, iç katmanlar dış katmanlardan haberdar olmamalıdır. Bu sayede, iş kuralları ve temel mantık, dış dünyadaki değişikliklerden korunmuş olur.

Clean Architecture’ın Temel Unsurları

• Bağımlılık Ters Çevirme Prensibi (Dependency Inversion Principle): Yüksek seviyeli modüller düşük seviyeli modüllere bağımlı olmamalıdır. Her ikisi de soyutlamalara bağımlı olmalıdır.
• Tek Sorumluluk Prensibi (Single Responsibility Principle): Bir sınıfın veya modülün sadece bir sorumluluğu olmalıdır.
• Arayüz Ayrımı Prensibi (Interface Segregation Principle): ক্লায়েন্টদের এমন পদ্ধতির উপর নির্ভর করা উচিত নয় যা তারা ব্যবহার করেন না।
• Açık Kapalılık Prensibi (Open/Closed Principle): Yazılım varlıkları (sınıflar, modüller, fonksiyonlar vb.) genişlemeye açık, ancak değiştirmeye kapalı olmalıdır.
• Ortak Yeniden Kullanım Prensibi (Common Reuse Principle): Bir paketin içindeki sınıflar birlikte yeniden kullanılabilir olmalıdır.

Clean Architecture, yazılım geliştirme sürecinde karşılaşılan karmaşıklıkları azaltarak, daha anlaşılır, bakımı kolay ve test edilebilir uygulamalar oluşturmayı amaçlar. Bu mimari, özellikle büyük ve karmaşık projelerde, uzun vadeli başarı için önemli bir rol oynar. Temel prensiplere uyulduğu takdirde, yazılımın esnekliği ve adaptasyon yeteneği artırılarak, gelecekteki değişikliklere hazırlıklı olunması sağlanır.

Yazılımlarda Clean Architecture, yazılım projelerinin daha sürdürülebilir, test edilebilir ve bağımsız olmasını sağlayan bir tasarım yaklaşımıdır. Katmanlar arasındaki bağımlılıkların doğru yönetilmesi, iş kurallarının korunması ve SOLID prensiplerine uyulması, bu mimarinin temelini oluşturur. Bu sayede, yazılım geliştirme ekipleri daha verimli çalışabilir ve projelerin uzun vadeli başarısı güvence altına alınabilir.

Clean Architecture’ın Avantajları

Yazılımlarda Clean Architecture, projelerin geliştirme sürecinde birçok avantaj sunar. Bu mimari yaklaşım, kodun okunabilirliğini artırarak, test edilebilirliği kolaylaştırır ve bakım maliyetlerini düşürür. Bağımsız katmanlar sayesinde, sistemdeki değişiklikler diğer alanları etkilemez, bu da geliştirme sürecini hızlandırır ve riskleri azaltır.

সুবিধা	ব্যাখ্যা	প্রভাবের ক্ষেত্র
স্বাধীনতা	Katmanlar birbirinden bağımsızdır, değişiklikler diğer katmanları etkilemez.	Geliştirme Hızı, Risk Azaltma
পরীক্ষাযোগ্যতা	Her katman bağımsız olarak test edilebilir, bu da güvenilirliği artırır.	Kalite Güvencesi, Hata Azaltma
স্পষ্টতা	Kodun anlaşılması kolaydır, bu da yeni geliştiricilerin projeye hızlıca adapte olmasını sağlar.	Ekip Verimliliği, Eğitim Maliyetleri
স্থায়িত্ব	Kodun bakımı kolaydır, bu da uzun vadeli maliyetleri düşürür.	Maliyet Tasarrufu, Uzun Ömürlülük

Clean Architecture, iş mantığını altyapı detaylarından ayırarak, uygulamanın çekirdek işlevselliğine odaklanılmasını sağlar. Bu sayede, veritabanı veya kullanıcı arayüzü gibi dışsal faktörlerdeki değişiklikler, uygulamanın temel yapısını etkilemez. Bu da, uygulamanın uzun ömürlü ve adapte edilebilir olmasını sağlar.

Clean Architecture Avantajlarını Sıralayın

1. Bağımsız ve İzole Edilmiş Katmanlar: Her katmanın kendi sorumluluğu vardır ve diğer katmanlardan bağımsız çalışır, bu da modülerliği artırır.
2. Yüksek Test Edilebilirlik: Her katman, diğer katmanlardan bağımsız olarak kolayca test edilebilir, bu da daha güvenilir bir yazılım sağlar.
3. সহজ রক্ষণাবেক্ষণ এবং আপডেট: Kodun temiz ve düzenli olması, bakım ve güncelleme işlemlerini kolaylaştırır, bu da zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.
4. পুনঃব্যবহারযোগ্যতা: Katmanlar arası ayrım sayesinde, kodun farklı projelerde tekrar kullanılabilirliği artar.
5. নমনীয়তা এবং স্কেলেবিলিটি: Mimari, farklı teknolojilere ve gereksinimlere kolayca adapte olabilir, bu da uygulamanın ölçeklenebilirliğini artırır.
6. বোধগম্যতা: Kodun düzenli ve anlaşılır olması, yeni geliştiricilerin projeye hızlıca adapte olmasını sağlar.

Bu mimari yaklaşım, karmaşık sistemlerin yönetimini kolaylaştırır ve geliştirme ekiplerinin daha verimli çalışmasına olanak tanır. Clean Architecture, yazılım projelerinin başarılı bir şekilde tamamlanması ve uzun vadeli sürdürülebilirliği için kritik bir rol oynar.

Clean Architecture’ın sağladığı avantajlar, modern yazılım geliştirme süreçlerinde vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Bu mimari, projelerin kalitesini artırırken, geliştirme maliyetlerini düşürür ve uzun vadeli başarıyı destekler.

Onion Architecture ile Clean Architecture Karşılaştırması

Yazılımlarda Clean mimari ve Onion Architecture, modern yazılım geliştirme yaklaşımları arasında öne çıkan iki önemli tasarım prensibidir. Her ikisi de, uygulamaların daha sürdürülebilir, test edilebilir ve bakımı kolay olmasını hedefler. Ancak, bu hedeflere ulaşma yöntemleri ve mimari yapıları açısından bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu bölümde, bu iki mimariyi karşılaştıracak ve aralarındaki temel farkları inceleyeceğiz.

Clean Architecture ve Onion Architecture, bağımlılıkların yönetimi konusunda benzer felsefelere sahiptir. Her iki mimari de, dış katmanların iç katmanlara bağımlı olmasını teşvik ederken, iç katmanların dış katmanlardan bağımsız olmasını sağlar. Bu, iş mantığının (domain logic) altyapı detaylarından ve framework’lerden soyutlanmasını mümkün kılar. Bu sayede, uygulama çekirdeği, dış dünyadaki değişikliklerdenMinimum etkilenir ve daha kararlı bir yapıya sahip olur.

বৈশিষ্ট্য	Clean Architecture	Onion Architecture
মৌলিক নীতি	Bağımsızlık ve test edilebilirlik	İş mantığının merkeze alınması
Katman Yapısı	Entities, Use Cases, Interface Adapters, Frameworks & Drivers	Domain, Application, Infrastructure, Presentation
নির্ভরতা দিকনির্দেশনা	İç katmanlar dış katmanlardan bağımsız	Çekirdek katman dış katmanlardan bağımsız
ফোকাস	İş kurallarının korunması	Alan odaklı tasarım

Bu mimarilerin her ikisi de, uygulamanın farklı bölümlerinin net bir şekilde ayrılmasını ve her bölümün kendi sorumluluğuna odaklanmasını sağlar. Bu ayrım, geliştirme sürecini hızlandırır, hataları azaltır ve genel olarak yazılım kalitesini artırır. Ayrıca, her iki mimari de test güdümlü geliştirme (TDD) yaklaşımını destekler, çünkü her katman bağımsız olarak test edilebilir.

তুলনা বৈশিষ্ট্য
• নির্ভরতা ব্যবস্থাপনা: İç katmanların dış katmanlardan bağımsızlığı.
• পরীক্ষাযোগ্যতা: Her katmanın bağımsız test edilebilirliği.
• স্থায়িত্ব: DeğişikliklereMinimum direnç.
• রক্ষণাবেক্ষণের সহজতা: Modüler yapı sayesinde kolay bakım.
• নমনীয়তা: Farklı teknolojilere ve framework’lere kolay adaptasyon.

Yapısal Farklar

Clean Architecture ve Onion Architecture arasındaki yapısal farklar, katmanların organizasyonu ve sorumluluklarında yatmaktadır. Clean Architecture, daha belirgin ve katı katmanlara sahipken, Onion Architecture daha esnek bir yapı sunar. Örneğin, Clean Architecture’da Interface Adapters katmanı, dış dünyayla olan iletişimi sağlarken, Onion Architecture’da bu tür bir katman daha genel Infrastructure katmanı içinde yer alabilir.

Performans Yansımaları

Her iki mimarinin de performans üzerindeki etkileri, uygulamanın özel gereksinimlerine ve mimarinin doğru uygulanmasına bağlıdır. Katmanlar arası geçişler, ek yük getirebilir, ancak bu yük genellikle kabul edilebilir düzeydedir. Özellikle, iş mantığının dış dünyadan soyutlanması, performans optimizasyonlarını kolaylaştırır. Ayrıca, her iki mimari de, önbellekleme ve diğer performans artırıcı tekniklerin uygulanmasına olanak tanır. Doğru tasarım ve uygulama ile, Clean Architecture ve Onion Architecture, yüksek performanslı ve ölçeklenebilir uygulamalar geliştirmek için kullanılabilir.

Clean Architecture’da Katmanlar ve Roller

Yazılımlarda Clean mimari, yazılım sistemlerini bağımsız, test edilebilir ve sürdürülebilir parçalara ayırmayı amaçlar. Bu mimari, katmanlar ve bu katmanların rolleri üzerine kurulmuştur. Her katman, belirli sorumluluklara sahiptir ve diğer katmanlarla sadece tanımlanmış arayüzler aracılığıyla iletişim kurar. Bu yaklaşım, sistemdeki bağımlılıkları azaltır ve değişikliklerin etkisini en aza indirir.

Clean Architecture’da genellikle dört ana katman bulunur: Entity (Varlıklar), Use Cases (Kullanım Senaryoları), Interface Adapters (Arayüz Adaptörleri) ve Frameworks & Drivers (Çerçeveler ve Sürücüler). Bu katmanlar, içten dışa doğru bir bağımlılık ilişkisi izler; yani en içteki katmanlar (Entity ve Use Cases) hiçbir dış katmana bağımlı değildir. Bu durum, iş mantığının tamamen bağımsız olmasını ve dış dünyadaki değişikliklerden etkilenmemesini sağlar.

স্তরের নাম	দায়িত্ব	উদাহরণ
Entity (Varlıklar)	Temel iş kurallarını ve veri yapılarını içerir.	Müşteri, Ürün, Sipariş gibi iş nesneleri.
Use Cases (Kullanım Senaryoları)	Uygulamanın işlevselliğini tanımlar; kullanıcıların sistemi nasıl kullandığını gösterir.	Yeni müşteri kaydı, sipariş oluşturma, ürün arama.
Interface Adapters (Arayüz Adaptörleri)	Use Cases katmanındaki veriyi, dış dünya için uygun formata dönüştürür ve tersi.	Controller’lar, Presenter’lar, Gateway’ler.
Frameworks & Drivers (Çerçeveler ve Sürücüler)	Dış dünya ile etkileşimi sağlar; veritabanı, kullanıcı arayüzü, cihaz sürücüleri gibi.	Veritabanı sistemleri (MySQL, PostgreSQL), UI framework’leri (React, Angular).

Her katmanın belirli bir rolü vardır ve bu rollerin net bir şekilde tanımlanması, sistemin anlaşılabilirliğini ve bakımını kolaylaştırır. Örneğin, Use Cases katmanı, uygulamanın ne yaptığını tanımlarken, Interface Adapters katmanı bu işlevselliği nasıl sunduğunu belirler. Bu ayrım, farklı teknolojilerin veya arayüzlerin kolayca değiştirilebilmesini sağlar.

Katmanların İşlevleri
1. İş Mantığını Korumak: En içteki katmanlar, uygulamanın temel iş mantığını içerir ve dış dünyadan bağımsızdır.
2. Bağımlılıkları Yönetmek: Katmanlar arasındaki bağımlılıklar dikkatlice kontrol edilir, böylece değişiklikler diğer katmanları etkilemez.
3. পরীক্ষাযোগ্যতার উন্নতি: Her katman, bağımsız olarak test edilebilir, bu da yazılımın kalitesini artırır.
4. Esnekliği Sağlamak: Farklı teknolojiler veya arayüzler kolayca entegre edilebilir veya değiştirilebilir.
5. Sürdürülebilirliği Artırmak: Kodun daha düzenli ve anlaşılır olmasını sağlayarak, uzun vadede bakım maliyetlerini azaltır.

Bu katmanlı yapı, yazılımlarda clean bir mimari oluşturmanın temelini oluşturur. Her katmanın sorumluluklarını anlamak ve doğru bir şekilde uygulamak, daha sürdürülebilir, test edilebilir ve esnek yazılım sistemleri geliştirmemize yardımcı olur.

Yazılımlarda Clean Kullanmanın En İyi Uygulamaları

Yazılımlarda Clean mimariyi uygulamak, sadece teorik bir anlayıştan öte, pratik ve disiplinli bir yaklaşım gerektirir. Bu mimari prensiplerini benimserken, kodun okunabilirliğini, test edilebilirliğini ve sürdürülebilirliğini artırmak için belirli en iyi uygulamalara dikkat etmek önemlidir. Aşağıda, Clean mimariyi projelerinizde başarılı bir şekilde uygulamanıza yardımcı olacak bazı temel stratejiler bulunmaktadır.

Veritabanı, kullanıcı arayüzü ve dış servisler gibi dış bağımlılıklarınızı çekirdek iş mantığınızdan ayırmak Clean mimarinin temel prensiplerindendir. Bu ayrım, iş mantığınızın dış dünyadan bağımsız olarak test edilmesini ve değiştirilmesini kolaylaştırır. Bağımlılıkları soyutlamak için arayüzler (interfaces) kullanmak ve somut uygulamaları en dış katmanlara itmek, bu prensibi uygulamanın etkili yollarındandır. Örneğin, bir veritabanı işlemine ihtiyaç duyduğunuzda, doğrudan veritabanı sınıfını kullanmak yerine, bir arayüz tanımlayıp, bu arayüzü uygulayan bir sınıf kullanabilirsiniz.

Temel Uygulama İpuçları
• Tek Sorumluluk Prensibi’ne (SRP) uyun: Her sınıf ve modül, sadece bir işlevi yerine getirmeli ve bu işlevle ilgili değişikliklerden sorumlu olmalıdır.
• Bağımlılıkları Ters Çevirme Prensibi’ni (DIP) uygulayın: Üst seviye modüller, alt seviye modüllere doğrudan bağımlı olmamalıdır. Her ikisi de soyutlamalara (arayüzler) bağımlı olmalıdır.
• Arayüzleri Akıllıca Kullanın: Arayüzler, katmanlar arasındaki iletişimi sağlamak ve bağımlılıkları azaltmak için güçlü araçlardır. Ancak, her sınıf için bir arayüz oluşturmak yerine, sadece iş mantığınızı dış dünyadan soyutlamak için gerekli olan arayüzleri tanımlayın.
• Test Güdümlü Geliştirme (TDD) Yaklaşımını Benimseyin: Kod yazmaya başlamadan önce testlerinizi yazın. Bu, kodunuzun doğru çalıştığından emin olmanıza ve tasarım kararlarınızı yönlendirmenize yardımcı olur.
• Domain Odaklı Olun: İş gereksinimlerinizi ve alan bilginizi kodunuzda yansıtın. Alan odaklı tasarım (DDD) prensiplerini kullanarak, iş mantığınızı daha anlaşılır ve sürdürülebilir hale getirebilirsiniz.

Test edilebilirlik, Clean mimarinin en önemli faydalarından biridir. Her katmanın ve modülün bağımsız olarak test edilebilir olması, uygulamanın genel kalitesini artırır ve hataları erken aşamalarda yakalamanızı sağlar. Birim testleri (unit tests), entegrasyon testleri ve davranış güdümlü geliştirme (BDD) gibi farklı test yöntemlerini kullanarak, uygulamanızın her yönünü kapsamlı bir şekilde test etmelisiniz.

সর্বোত্তম অনুশীলন	ব্যাখ্যা	সুবিধা
নির্ভরতা ইনজেকশন	Sınıfların bağımlılıklarını dışarıdan alması.	Daha esnek, test edilebilir ve yeniden kullanılabilir kod.
ইন্টারফেস ব্যবহার	Katmanlar arası iletişimi arayüzler üzerinden sağlamak.	Bağımlılığı azaltır, değişime karşı direnci artırır.
পরীক্ষা অটোমেশন	Test süreçlerini otomatik hale getirmek.	Hızlı geri bildirim, sürekli entegrasyon ve güvenilir dağıtım.
SOLID Prensipleri	SOLID prensiplerine uygun tasarım yapmak.	Daha anlaşılır, sürdürülebilir ve genişletilebilir kod.

Clean mimariyi uygularken, projenizin özel ihtiyaçlarını ve kısıtlamalarını dikkate almanız önemlidir. Her proje farklıdır ve her mimari yaklaşım her duruma uygun olmayabilir. Esnek olun, uyum sağlayın ve sürekli olarak öğrenmeye ve gelişmeye açık olun. Zamanla, Clean mimari prensiplerini kendi projelerinizde en iyi şekilde nasıl uygulayacağınızı keşfedeceksiniz.

Clean Architecture ve Onion Architecture’nın Ortak Yönleri

Clean Architecture ve Onion Architecture, modern yazılım geliştirme yaklaşımları arasında önemli bir yere sahiptir ve her ikisi de sürdürülebilir, test edilebilir ve bakımı kolay uygulamalar oluşturmayı hedefler. Her ne kadar farklı mimari yaklaşımlar olsalar da, temel prensipleri ve hedefleri açısından birçok ortak noktaya sahiptirler. Bu ortak yönler, geliştiricilere her iki mimariyi de anlama ve uygulamada rehberlik edebilir. Her iki mimari de, sistemlerin karmaşıklığını yönetmek ve bağımlılıkları azaltmak için katmanlı bir yapı kullanır. Bu katmanlar, iş mantığını ve etki alanını uygulama altyapısından ayırarak, yazılımlarda clean bir tasarım elde etmeyi amaçlar.

Temelde, hem Clean Architecture hem de Onion Architecture, iş mantığının ve etki alanının uygulamanın merkezinde yer almasını savunur. Bu, veritabanları, kullanıcı arayüzleri ve dış servisler gibi altyapı detaylarının, çekirdekten bağımsız olduğu anlamına gelir. Bu sayede, altyapı teknolojilerindeki değişiklikler, uygulama çekirdeğini etkilemez ve uygulamanın daha esnek ve uyarlanabilir olmasını sağlar. Bu yaklaşım, test edilebilirliği artırır, çünkü iş mantığı ve etki alanı, altyapı bağımlılıklarından izole bir şekilde test edilebilir.

Ortak İlkeler

• Bağımlılıkların Ters Çevrilmesi: Her iki mimari de, yüksek seviyeli modüllerin düşük seviyeli modüllere bağımlı olmaması gerektiğini savunur.
• İş Mantığının Önceliği: İş mantığı, uygulamanın merkezinde yer alır ve diğer tüm katmanlar bu çekirdeği destekler.
• পরীক্ষাযোগ্যতা: Katmanlı yapı, her bir katmanın bağımsız olarak test edilmesini kolaylaştırır.
• রক্ষণাবেক্ষণের সহজতা: Modüler ve bağımsız yapılar, kodun anlaşılmasını ve bakımını kolaylaştırır.
• Esneklik ve Uyarlanabilirlik: Altyapı detaylarının çekirdekten ayrılması, uygulamanın farklı ortamlara ve teknolojilere kolayca uyum sağlamasına olanak tanır.

Bu mimarilerin her ikisi de, uygulamanın farklı bölümlerinin sorumluluklarını net bir şekilde tanımlayarak, kodun daha düzenli ve anlaşılır olmasını sağlar. Bu sayede, yeni geliştiricilerin projeye dahil olması ve mevcut kod üzerinde değişiklik yapması kolaylaşır. Ayrıca, bu mimariler, uygulamanın ölçeklenebilirliğini artırır, çünkü her bir katman, bağımsız olarak ölçeklenebilir ve optimize edilebilir.

Hem Clean Architecture hem de Onion Architecture, yazılım geliştirme sürecinde daha iyi bir işbirliği ve iletişim sağlar. Net bir şekilde tanımlanmış katmanlar ve sorumluluklar, farklı geliştirme ekiplerinin aynı proje üzerinde paralel olarak çalışmasını kolaylaştırır. Bu, proje teslim sürelerini kısaltır ve ürünün kalitesini artırır. Bu ortak yönler, geliştiricilere daha sağlam, esnek ve sürdürülebilir yazılımlarda clean uygulamalar oluşturma konusunda yardımcı olur.

Joyce M. Onone’un Bakış Açısı: Clean Architecture

Joyce M. Onone, yazılım geliştirme dünyasında yazılımlarda clean mimari üzerine derinlemesine çalışmalarıyla tanınan bir isimdir. Onone’un bakış açısı, yazılım projelerinin sürdürülebilirliği, test edilebilirliği ve bakımı kolay olması gerektiği üzerine yoğunlaşır. Ona göre, clean architecture sadece bir tasarım deseni değil, aynı zamanda bir zihniyet ve disiplindir. Bu disiplin, yazılım geliştiricilerin karmaşıklığı yönetmelerine ve uzun vadede değer üreten sistemler inşa etmelerine yardımcı olur.

Onone’un vurguladığı önemli noktalardan biri, clean architecture’nin bağımlılıkların doğru yönetilmesi ile doğrudan ilişkili olduğudur. Ona göre, katmanlar arasındaki bağımlılıkların yönü, sistemin genel esnekliğini ve uyarlanabilirliğini belirler. İç katmanların dış katmanlardan bağımsız olması, iş kurallarının altyapı detaylarından etkilenmemesini sağlar. Bu durum, yazılımın farklı ortamlarda çalışabilmesini ve değişen gereksinimlere kolayca adapte olabilmesini mümkün kılar.

Clean Architecture İlkesi	Joyce M. Onone’un Yorumu	ব্যবহারিক প্রয়োগ
Bağımlılık Ters Çevirme	Bağımlılıklar soyutlamalar üzerinden kurulmalı, somut detaylar bağımlı olmalıdır.	Interface’ler kullanarak katmanlar arasındaki bağımlılığı azaltmak.
একক দায়িত্ব নীতি	Her modül veya sınıf, tek bir işlevsel sorumluluğa sahip olmalıdır.	Büyük sınıfları daha küçük, odaklanmış sınıflara bölmek.
ইন্টারফেস বিচ্ছেদ নীতি	İstemciler, kullanmadıkları arayüzlere bağımlı olmamalıdır.	Özel arayüzler oluşturarak istemcilerin ihtiyaç duyduğu işlevlere erişmesini sağlamak.
খোলা/বন্ধ নীতি	Sınıflar ve modüller, genişletmeye açık ancak değiştirmeye kapalı olmalıdır.	Mevcut kodu değiştirmeden yeni özellikler eklemek için kalıtım veya kompozisyon kullanmak.

Onone, clean architecture’nin sunduğu faydaların sadece teknik olmadığını, aynı zamanda iş süreçlerine de olumlu etkileri olduğunu belirtir. İyi tasarlanmış bir clean architecture yapısı, geliştirme ekiplerinin daha hızlı ve verimli çalışmasını sağlar. Kodun okunabilirliği ve anlaşılabilirliği arttıkça, yeni geliştiricilerin projeye dahil olması kolaylaşır ve hataların ayıklanması hızlanır. Bu durum, projelerin zamanında ve bütçe dahilinde tamamlanmasına katkıda bulunur.

Alıntı Önerileri
• Clean Architecture, yazılım projelerinde sürdürülebilirliği ve bakımı kolaylığı artırmanın en iyi yollarından biridir.
• Bağımlılıkların doğru yönetimi, clean architecture’nin temel taşıdır.
• İyi tasarlanmış bir clean architecture yapısı, geliştirme ekiplerinin verimliliğini artırır.
• Clean Architecture, sadece bir tasarım deseni değil, aynı zamanda bir zihniyet ve disiplindir.
• İş kurallarının altyapı detaylarından bağımsız olması, yazılımın esnekliğini artırır.

Onone’un clean architecture konusundaki görüşleri, bu yaklaşımın sadece büyük ve karmaşık projeler için değil, aynı zamanda küçük ve orta ölçekli projeler için de uygun olduğu yönündedir. Ona göre, clean architecture ilkelerini küçük projelerde uygulamak, projenin büyümesi ve karmaşıklaşması durumunda ortaya çıkabilecek sorunları önlemeye yardımcı olur. Bu nedenle, yazılım geliştiricilerin projelerinin başlangıcından itibaren clean architecture prensiplerini göz önünde bulundurmaları önemlidir.

Yazılımlarda Clean ve Performans Üzerindeki Etkileri

Yazılımlarda Clean architecture prensiplerinin uygulanması, ilk bakışta performans üzerinde olumsuz bir etki yaratabileceği düşüncesini akla getirebilir. Ancak, doğru uygulandığında, clean architecture aslında performans optimizasyonuna yardımcı olabilir. Katmanlar arasındaki net ayrım, bağımlılıkların azaltılması ve test edilebilirlik gibi unsurlar, kodun daha anlaşılır ve optimize edilebilir olmasını sağlar. Bu da geliştiricilerin darboğazları daha kolay tespit etmesine ve gerekli iyileştirmeleri yapmasına olanak tanır.

Performans değerlendirmesi yaparken, yalnızca ilk tepki süresine odaklanmak yerine, uygulamanın genel kaynak tüketimi, ölçeklenebilirlik ve bakım maliyetleri gibi faktörleri de göz önünde bulundurmak önemlidir. Clean architecture, uzun vadede daha sürdürülebilir ve performanslı bir sistem oluşturulmasına katkıda bulunabilir.

Performans İle İlgili Ölçütler

• Tepki Süresi (Response Time)
• Kaynak Tüketimi (CPU, Bellek)
• Ölçeklenebilirlik (Scalability)
• ডাটাবেস কর্মক্ষমতা
• Ağ İletişimi
• ক্যাশিং কৌশল

Aşağıdaki tabloda, clean architecture’ın performans üzerindeki etkileri farklı açılardan değerlendirilmiştir. Tablo, hem potansiyel dezavantajları hem de uzun vadeli faydaları göstermektedir.

ফ্যাক্টর	Clean Architecture Uygulanmadan Önce	Clean Architecture Uygulandıktan Sonra	ব্যাখ্যা
প্রতিক্রিয়া সময়	Hızlı (Küçük Uygulamalar İçin)	Potansiyel Olarak Daha Yavaş (İlk Kurulumda)	Katmanlar arası geçişler nedeniyle ilk tepki süresi uzayabilir.
সম্পদের ব্যবহার	নিম্ন	Potansiyel Olarak Daha Yüksek	Ekstra katmanlar ve soyutlamalar kaynak tüketimini artırabilir.
স্কেলেবিলিটি	বিরক্ত	উচ্চ	Modüler yapı, uygulamanın kolayca ölçeklenmesini sağlar.
রক্ষণাবেক্ষণ খরচ	উচ্চ	কম	Kodun anlaşılabilirliği ve test edilebilirliği bakım maliyetlerini azaltır.

Unutulmamalıdır ki, clean architecture’ın performansa etkisi büyük ölçüde uygulamanın karmaşıklığına, geliştirme ekibinin deneyimine ve kullanılan teknolojilere bağlıdır. Örneğin, mikroservis mimarisi ile birlikte kullanıldığında, clean architecture, her bir servisin bağımsız olarak optimize edilmesini sağlayarak genel sistem performansını artırabilir. Ancak, basit bir CRUD uygulaması için aşırı karmaşık bir yaklaşım olabilir ve performansı olumsuz etkileyebilir. Doğru araçları ve teknikleri seçmek, uygulamanın ihtiyaçlarına uygun bir mimari tasarlamak önemlidir.

yazılımlarda clean architecture, performansı doğrudan etkileyen bir faktör olmaktan ziyade, daha sürdürülebilir, ölçeklenebilir ve bakımı kolay bir sistem oluşturmaya yardımcı olan bir yaklaşımdır. Performans optimizasyonu, mimari tasarımın sadece bir yönüdür ve diğer faktörlerle birlikte değerlendirilmelidir.

Önerilen Kaynaklar ve Okuma Listesi

Yazılımlarda Clean Architecture ve Onion Architecture hakkında daha fazla bilgi edinmek ve bu prensipleri derinlemesine anlamak için çeşitli kaynaklardan yararlanmak önemlidir. Bu kaynaklar, teorik bilgileri pekiştirmenin yanı sıra pratik uygulamalar için de rehberlik edebilir. Aşağıda, bu konuda kendinizi geliştirmenize yardımcı olacak bir okuma listesi ve bazı önerilen kaynaklar bulunmaktadır. Bu kaynaklar, mimari prensipleri, tasarım desenlerini ve pratik uygulama örneklerini içermektedir.

Bu alanda uzmanlaşmak isteyen geliştiriciler için farklı yaklaşımları ve bakış açılarını görmek büyük önem taşır. Kitaplar, makaleler ve online kurslar aracılığıyla farklı yazarların ve uygulayıcıların deneyimlerinden faydalanarak kendi bilgi birikiminizi genişletebilirsiniz. Özellikle, Clean Architecture prensiplerini farklı programlama dillerinde ve farklı proje türlerinde nasıl uygulayabileceğinizi araştırmak, size daha geniş bir perspektif kazandıracaktır.

Temel Okuma Kaynakları

1. Clean Architecture: A Craftsman’s Guide to Software Structure and Design – Robert C. Martin: Clean Architecture prensiplerini derinlemesine anlamak için temel bir kaynaktır.
2. Domain-Driven Design: Tackling Complexity in the Heart of Software – Eric Evans: Etki Alanı Odaklı Tasarım (DDD) kavramlarını ve Clean Architecture ile nasıl entegre edilebileceğini açıklar.
3. Patterns of Enterprise Application Architecture – Martin Fowler: Kurumsal uygulamalarda kullanılan tasarım desenlerini ve mimari yaklaşımları detaylı bir şekilde inceler.
4. Implementing Domain-Driven Design – Vaughn Vernon: DDD prensiplerini pratik uygulamalarla birleştirerek somut örnekler sunar.
5. Refactoring: Improving the Design of Existing Code – Martin Fowler: Mevcut kodun kalitesini artırmak ve Clean Architecture prensiplerine uygun hale getirmek için refactoring tekniklerini öğretir.
6. Online Kurslar ve Eğitimler: Udemy, Coursera gibi platformlarda Clean Architecture, DDD ve ilgili konularda birçok online kurs bulunmaktadır.

Ayrıca, çeşitli blog yazıları, konferans konuşmaları ve açık kaynak projeleri de Clean Architecture ve Onion Architecture hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Bu kaynakları takip ederek en son trendleri ve en iyi uygulamaları öğrenebilirsiniz. Özellikle, gerçek dünya projelerindeki uygulama örneklerini incelemek, teorik bilgileri pratiğe dökmenize yardımcı olacaktır.

উৎসের ধরণ	Önerilen Kaynak	ব্যাখ্যা
Kitap	Clean Architecture: A Craftsman’s Guide to Software Structure and Design	Robert C. Martin’in bu kitabı, Clean Architecture prensiplerini derinlemesine anlamak için temel bir kaynaktır.
Kitap	Domain-Driven Design: Tackling Complexity in the Heart of Software	Eric Evans’ın kitabı, DDD kavramlarını ve Clean Architecture ile entegrasyonunu açıklar.
Online Kurs	Udemy Clean Architecture Kursları	Udemy platformunda, çeşitli uzmanlar tarafından sunulan Clean Architecture kursları bulunmaktadır.
ব্লগ	Martin Fowler’s Blog	Martin Fowler’ın blogu, yazılım mimarisi ve tasarım desenleri hakkında güncel ve değerli bilgiler sunar.

Clean Architecture ve Onion Architecture’ı öğrenirken sabırlı olmak ve sürekli pratik yapmak önemlidir. Bu mimariler, ilk başta karmaşık gelebilir, ancak zamanla ve deneyimle daha iyi anlaşılacaktır. Farklı projelerde bu prensipleri uygulayarak, kendi kodlama stilinizi ve yaklaşımınızı geliştirebilirsiniz. Unutmayın, Clean Architecture sadece bir hedef değil, sürekli iyileştirme ve öğrenme sürecidir.

Sonuç: Clean Architecture’ın Geleceği

Yazılımlarda Clean mimarinin geleceği, sürekli değişen teknoloji dünyasında giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Modülerlik, test edilebilirlik ve sürdürülebilirlik gibi temel prensipleri sayesinde, Clean Architecture, yazılım projelerinin uzun ömürlü ve başarılı olmasında kritik bir rol oynamaya devam edecektir. Bu mimari yaklaşım, geliştiricilere daha esnek ve uyarlanabilir sistemler oluşturma imkanı sunarak, değişen gereksinimlere hızlı ve etkili bir şekilde yanıt verme yeteneği kazandırır.

Mimari Yaklaşım	মূল বৈশিষ্ট্য	ভবিষ্যতের সম্ভাবনা
Clean Architecture	Bağımsızlık, Test Edilebilirlik, Sürdürülebilirlik	Daha Geniş Kullanım, Otomasyon Entegrasyonu
Onion Architecture	Alan Odaklı, Tersine Çevirme İlkesi	Mikroservislerle Uyumluluk, İş Zekası Entegrasyonu
স্তরযুক্ত স্থাপত্য	Basitlik, Anlaşılabilirlik	Bulut Tabanlı Çözümlerle Entegrasyon, Ölçeklenebilirlik İyileştirmeleri
মাইক্রোসার্ভিসেস আর্কিটেকচার	Özerklik, Ölçeklenebilirlik	Merkezi Yönetim Zorlukları, Güvenlik ve İzleme İhtiyaçları

Clean Architecture ve benzeri yaklaşımların benimsenmesi, yazılım geliştirme süreçlerinde verimliliği artırırken, hataları azaltır ve maliyetleri düşürür. Bu mimariler, ekiplerin daha bağımsız çalışmasına olanak tanıyarak, paralel geliştirme süreçlerini destekler ve projelerin zamanında tamamlanmasına yardımcı olur. Ayrıca, bu yaklaşımlar, yazılımın bakımını ve güncellenmesini kolaylaştırarak, uzun vadeli yatırım getirisi sağlar.

Eyleme Geçirilmesi Gerekenler
• Proje gereksinimlerine uygun mimari yaklaşımı seçin.
• Temel prensipleri anlamak ve uygulamak için ekibinizi eğitin.
• Mevcut projeleri Clean Architecture’a geçirme stratejileri geliştirin.
• Test güdümlü geliştirme (TDD) prensiplerini benimseyin.
• ক্রমাগত ইন্টিগ্রেশন এবং ক্রমাগত স্থাপনা (CI/CD) প্রক্রিয়া বাস্তবায়ন করুন।
• Kod kalitesini artırmak için kod incelemeleri yapın.

Gelecekte, Clean Architecture’ın yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi (ML) gibi yeni teknolojilerle entegrasyonu daha da artacaktır. Bu entegrasyon, yazılım sistemlerinin daha akıllı ve adaptif hale gelmesini sağlayarak, kullanıcı deneyimini iyileştirecek ve iş süreçlerini optimize edecektir. Clean Architecture’ın prensipleri, geleceğin yazılım geliştirme trendlerine uyum sağlamak ve rekabet avantajı elde etmek isteyen şirketler için vazgeçilmez bir araç olacaktır.

Yazılımlarda Clean mimari, sadece bir yazılım geliştirme yaklaşımı değil, aynı zamanda bir düşünce biçimidir. Bu mimari, yazılım projelerinin başarısı için gerekli olan temel prensipleri içerir ve gelecekte de önemini koruyacaktır. Yazılım geliştiricilerin ve şirketlerin bu mimariyi benimsemesi, daha sürdürülebilir, esnek ve başarılı yazılım sistemleri oluşturmalarına yardımcı olacaktır.

সচরাচর জিজ্ঞাস্য

Clean Architecture'ı diğer mimari yaklaşımlardan ayıran temel özellikler nelerdir?

Clean Architecture, bağımlılıkların yönünü tersine çevirerek (Dependency Inversion Principle) çekirdek iş mantığını dış katmanlardaki teknolojik detaylardan izole eder. Bu sayede framework'lerden, veritabanlarından ve kullanıcı arayüzlerinden bağımsız, test edilebilir ve sürdürülebilir bir yapı oluşturulur. Ayrıca, iş kurallarının ve varlıkların ön planda tutulması, mimarinin esnekliğini artırır.

Onion Architecture, Clean Architecture ile nasıl bir ilişki içindedir? Farklılıkları nelerdir?

Onion Architecture, Clean Architecture'ın prensiplerini uygulayan mimari bir yaklaşımdır. Temelde aynı hedeflere hizmet ederler: bağımlılıkların tersine çevrilmesi ve iş mantığının izole edilmesi. Onion Architecture, katmanları soğan kabukları gibi iç içe geçmiş şekilde görselleştirirken, Clean Architecture daha genel prensiplere odaklanır. Pratikte, Onion Architecture, Clean Architecture'ın somut bir uygulaması olarak görülebilir.

Clean Architecture uygularken hangi katmanlarda hangi sorumluluklar yer almalıdır? Örnek verebilir misiniz?

Clean Architecture'da genellikle şu katmanlar bulunur: **Entities (Varlıklar):** İş kurallarını temsil eder. **Use Cases (Kullanım Senaryoları):** Uygulamanın nasıl kullanılacağını tanımlar. **Interface Adapters (Arayüz Adaptörleri):** Dış dünyadan gelen verileri kullanım senaryolarına uygun hale getirir ve tam tersini yapar. **Frameworks and Drivers (Çerçeveler ve Sürücüler):** Veritabanı, web framework gibi dış sistemlerle etkileşimi sağlar. Örneğin, bir e-ticaret uygulamasında, 'Entities' katmanında 'Ürün' ve 'Sipariş' nesneleri yer alırken, 'Use Cases' katmanında 'Sipariş Oluştur' ve 'Ürün Ara' gibi senaryolar bulunabilir.

Clean Architecture'ı bir projeye dahil etmenin maliyeti ve karmaşıklığı nedir? Ne zaman tercih edilmeli?

Clean Architecture, başlangıçta daha fazla kod ve tasarım çabası gerektirebilir. Ancak uzun vadede, artan test edilebilirlik, sürdürülebilirlik ve bakım kolaylığı sayesinde maliyeti düşürür. Özellikle büyük ve karmaşık projelerde, sık değişen gereksinimlere sahip sistemlerde veya uzun ömürlü olması beklenen uygulamalarda tercih edilmelidir. Küçük ve basit projelerde aşırı karmaşıklığa yol açabilir.

Clean Architecture'da test süreçleri nasıl yönetilir? Ne tür testler daha önemlidir?

Clean Architecture, birim testlerini (unit tests) kolaylaştırır çünkü iş mantığı dış bağımlılıklardan izole edilmiştir. Her bir katmanın ve kullanım senaryosunun ayrı ayrı test edilmesi önemlidir. Ayrıca, entegrasyon testleri ile katmanlar arasındaki iletişimin doğru çalıştığı doğrulanmalıdır. En önemli testler, iş kurallarını ve kritik kullanım senaryolarını kapsayan testlerdir.

Clean Architecture uygularken sıklıkla karşılaşılan zorluklar nelerdir ve bu zorlukların üstesinden nasıl gelinebilir?

Sıklıkla karşılaşılan zorluklar arasında katmanlar arası bağımlılıkların doğru yönetimi, katmanlar arası veri geçişlerinin tasarımı ve mimarinin karmaşıklığı yer alır. Bu zorlukların üstesinden gelmek için bağımlılıkların yönüne dikkat edilmeli, katmanlar arası veri geçişleri için iyi tanımlanmış arayüzler kullanılmalı ve mimariyi adım adım, küçük adımlarla uygulamak faydalı olacaktır.

Clean Architecture projelerinde hangi tasarım desenleri sıklıkla kullanılır ve neden?

Clean Architecture projelerinde Dependency Injection (DI), Factory, Repository, Observer ve Command gibi tasarım desenleri sıklıkla kullanılır. DI, bağımlılıkların yönetilmesini ve test edilebilirliği kolaylaştırır. Factory, nesne oluşturma süreçlerini soyutlar. Repository, veri erişimini soyutlar. Observer, olay tabanlı mimarilerde kullanılır. Command ise işlemleri nesne olarak temsil etmeyi sağlar. Bu desenler, katmanlar arasındaki ayrımı güçlendirir, esnekliği artırır ve test süreçlerini kolaylaştırır.

Clean Architecture ve Onion Architecture'ın performans üzerindeki etkileri nelerdir? Performansı optimize etmek için neler yapılabilir?

Clean Architecture ve Onion Architecture, doğrudan performansı olumsuz etkilemez. Ancak, katmanlar arası geçişler ek maliyet getirebilir. Performansı optimize etmek için katmanlar arası veri geçişlerini minimize etmek, caching mekanizmalarını kullanmak ve gereksiz soyutlamalardan kaçınmak önemlidir. Ayrıca, profiling araçları ile performans darboğazlarını tespit edip, ilgili katmanlarda optimizasyonlar yapılabilir.

আরও তথ্য: Martin Fowler’ın web sitesi

আরও তথ্য: Clean Architecture hakkında daha fazla bilgi edinin