Günümüzde işlem terimi bir makine terimi olarak kullanılırken, bir uygulama ya da bir programı tanımlama evresinde kullanılabilmektedir. Daha net olması için bir örnek verecek olursak; Google Chrome’u açmış olduğunuz zaman çalıştırmaya başlamış olduğunuz zamandan kapatma sürecine kadar çalıştırma işlemlerinden sorumlu olan bir işlem başlatılır. Herhangi bir bash komutu çalıştırmış olsanız bile her zaman yeni bir işlem oluşmaktadır. Aynı uygulamayı iki defa başlattığınızda veya başka birisi aynı sistemde açmış olduğu takdirde iki tane işlem başlatılır. Yazımızda ise sizlere Linux’ta komut satırı ile işlem yönetimi yapma noktasında sizlere bilgi vereceğiz.

İşlem Yönetimi Yapmak İçin Gerekli Olanlar

Linux işletim sisteminde komut satırı ile işlemlerinizi yerine getirebilmek için nelere ihtiyacınız olduğu hakkında da bilgi vereceğiz. Bunun için tek ihtiyacınız olan ise; komut satırı erişimine sahip olmaktır.

Linux’ta İşlemler Nasıl Görüntülenir?

Sizlere sunacağımız rehberimize başlamadan önce kullanacağımız bazı anahtar kelimelerin ne anlama geldiğini bilmeniz de sizler için faydalı olacaktır. Bu anahtar kelimeler şu şekildedir:

• PID: Bu anahtar kelime işlem numarası anlamına gelmektedir. Yapılmakta olan bütün işlemler sadece kendisine ait olan 5 basamaklı bir işlem numarasına sahiptir. Sahip olunan bu numaraların tükenme ihtimali olduğu gibi tekrar kullanılabilme ihtimali de bulunmaktadır. Yalnız sistemde işlemler yapılırken aynı anda bir işlem numarası birden fazla kullanılamamaktadır.
• PPID: İşletim sisteminde yapılmakta olan işlemin sahibinin sahip olduğu numaradır. Aynı zamanda bir işlemi başlatan işlem de bu numarayla adlandırılmaktadır.

İşlemleri görmek istediğiniz noktada kullanabileceğiniz bazı komutlar bulunmaktadır. Bu komutlar ps ve top komutları şeklindedir. Bu iki komut arasında yer alan farklara baktığımız zaman ise top komutunun genellikle interaktif kullanılmaya müsait olmasıdır. ps komutu ise genellikle diğer bash komutlarıyla birlikte olan kodlarda yer almaktadır. Top – top komutu ise kullanılabilecek en basit kodlar arasındadır. Makinenin kaynaklarıyla beraber en sık tüketilmekte olan işlemler bu komutla gösterilir.

Bakıldığı zaman aslında top kendi başına kullanılabilen bir uygulamadır. Komutu başlatma yoluna gittiğiniz zaman yapılan işlemler yeni bir düzende gösterilmektedir. Liste şeklinde gösterilirken bu listede birkaç saniye arayla güncellenir. Yeni oluşturulmuş olan bu düzeni klavye tuşlarıyla kontrol altına alabileceğiniz. Kullanabileceğiniz tuşlar ve komutları şu şekildedir:

• ? ya da h: Tuşlarıyla hem komutları hem de sizlere faydalı bilgiler sunmakta olan yardım sayfasını görebilmeniz mümkündür.
• F: Bu tuş sayesinde listenizde görünmesini ve görünmemesini istediğiniz bölümleri özelleştirme yoluna gidebilirsiniz.
• Boşluk: Listenizi yenilenme anını beklemeden yenilemek istediğiniz zaman boşluk tuşuna basabilirsiniz.
• q: Uygulamayı veya uygulamada açmış olduğunuz pencerenin kapanmasını sağlamaktadır.
• I: Uptime bilgisiyle yük ortalamasını gösterme ve gizlemede görevlidir.
• P: CPU’nuzun kullanım oranına göre işlemlerinizi göstermektedir.
• m: Memory bilgisini açmanız ve gizlemenizi sağlar.
• S: Listenin ne kadar sürede yenilenmesini istediğinizi bu tuşla güncelleyebilirsiniz. Açılan sayfada yenilenmesini istediğiniz süreyi saniye cinsinden girmeniz gerekir.

Top komutunu kullanmakta olan kişiler bazı seçenekleri de belirli bir şekilde kullanabilmektedir. Kullanabileceğimiz seçenekler şu şekildedir:

• n sayı: Sayfayı sayı kez yenilemenizi ve sonrasında çıkmanızı sağlar.
• d yenileme: Yenileme süresini girerek yeni bir yenileme süresi belirlemiş olursunuz.
• p pid: Bu komut sayesinde sadece işlem numarası bulunmakta olan işlemler gösterilmektedir.
• q : Bir gecikme gibi durum olmadan sayfanın yenilenmesi sağlanmaktadır.

Bir komut hakkında daha fazla bilgi almak istediğiniz takdirde ise man top komutunu kullanarak daha fazla bilgi alabilme imkanına sahip olabilirsiniz. top komutunda yer alan diğer kullanışlı özellikler şu şekildedir:

• Sadece belirlemiş olduğunuz bir kullanıcının gerçekleştirmiş olduğu işlemleri görüntülemek istediğiniz takdirde ise top – u kullanıcı komutunu kullanabilmeniz mümkündür.
• Top uygulamasına giriş yaptıktan sonra ise bir işlemi bitirmek istediğiniz noktada o işlemin numarasını yani pid’ini bularak k tuşuna basmanız gerekmektedir. Burada işlem numarasını girmeniz istenmektedir.
• Top komutunun şuan sahip olduğu ayarları kaydetmek istediğiniz noktada ise shift + w tuş kombinasyonlarını kaydedebilmeniz mümkündür. Yapacağınız bu ayarlarınız ise /root/.toprc’ye kaydedilmektedir.

Ps Komutu Nasıl Kullanılmaktadır?

Linux’ta kullanılmakta olan bir diğer avantajlı komut ise –ps komutu şeklindedir. Bu komutta sıklıkla kullanılmakta olan seçenekler ise şu şekildedir:

• f: Tam olarak listeyi görüntüleme imkanını sağlamaktadır.
• e: Sizlere bütün işlemleri eksiksiz gösterir.
• r: Sadece şuan çalışmakta olan işlemlerin görüntülenmesini sağlar.
• u: Belirli bir kullanıcı adına göre arama yaparak o kullanıcının işlemlerini görüntülemenizi sağlar.
• ppid: İşlem sahibinin sahip olduğu numaraya göre filtreleme yapabilmeniz mümkündür.
• pid: İşlemin numarasına göre filtreleme yapabilmeniz mümkündür.
• c: İşleminin komutlarına veya adına göre filtreleme yaparsınız.
• o: Belirlemiş olduğunuz anahtar kelimeler virgülle ayrılarak listede yer alan ilgili bilgileri görüntüler.

Ps komutunu kullanırken işinize yarayacak bazı bilgiler ise şu şekildedir:

• ps – f – u kullanici1kullanici2: Gireceğiniz kullanıcı adını baz alarak sizlere yapılan bütün işlemleri göstermektedir.
• Ps – ef: Çalışmakta olan bütün işlemleri gösteren komuttur. Bu komutun yerine ps aux komutu da kullanılabilmektedir.
• Ps – C command/name: Yapılan komutlara veya adlara göre bütün işlemleri listelemenizi sağlamaktadır.
• Ps – f – u pid numara: Sahip olduğunuz işlem numarasıyla işlemlerin listelenmesini sağlamaktadır. Burada PID yerine PPID kullanma imkanınız da bulunmaktadır.
• ps aux – sort = -pcpu, +pmem: Bu komut sizlere en fazla CPU kullanmakta olan işlemleri listeleme imkanı verir.
• ps –e –o pid, comm, etime: İşlem sayımına başladığınız andan itibaren geçmekte olan süreyi göstermektedir.
• Ps –e –o pid, uname, pcpu, pmem, comm: Belirli olan sütunları göstereceğiniz sırada kullanılabilmektedir.

İşlemlere Öncelik Verme ve Öldürme Nasıl Yapılır?

Sizlere belirtmiş olduğumuz adımlarda top komutunu kullanarak nasıl bir işlemi öldüreceğiniz hakkında bilgi verdik. Yalnız bu komutu yapacağınız sırada kill komutunu kullanabilme imkanına da sahip olabilirsiniz.

• Kill pid: Bu komutu kullanarak işlem öldürmeyi gerçekleştirebilirsiniz. Burada pid bölümünün yerine öldürmek istediğiniz işlemin numarasını yazmanız gerekir. Bazı işlemler inatçı çıkarak hemen kapanmayabilmektedir. Hemen kapanmayan komutlarda ise kill -9 pid komutunu uygulama yoluna gidebilmeniz mümkündür.

İşlem yönetimi yapacağınız sırada kullanabileceğiniz bir diğer faydalı komut ise; NICE komutu şeklindedir. Özellikle sisteminizde birçok işlem çalıştırdığınız takdirde bu komut sayesinde bazı işlemlere öncelik verebilme imkanına sahip olursunuz. Sisteminiz komutu kullandığınız zaman hangi işlemler daha önemliyse onları bilecek ve ilk olarak bu işlemleri gerçekleştirecektir. Komut önemli işlemleri daha az öneme sahip olan işlemlerin önüne koyar. Komutun kullanılmasından sonra az önceliği bulunmakta olan işlemler sistemin CPU gibi kaynakları müsait olduğu takdirde çalıştırılacaktır. Komutun kullanılmasında -20 ile 19 arasında değer verebilmeniz mümkündür. Değer az olduğu takdirde sistem o işlemi daha öncelikli olarak algılar. İşlemlerin başladığı sırada varsayılan öncelik değeri ise 0 şeklinde olacaktır. Komutun kullanım şekli şu şekildedir:

• Nice –n “Nice değeri” işlem adı yani nice –n 10 ad bu verilen komutla beraber yeni bir işlem oluşturulur. Bu işlem önceliklidir.

Sistemde uygulanmakta olan değerden farklı bir değer verme imkanınız da bulunur. Bu noktada ise renice “Nice değeri” –p “PID” komutu kullanılmaktadır.