Linux birçok programcı tarafından karmaşık işlemler bütünü olarak görülür. Çünkü bu sistem komutlarla işler. Çalıştırabilmek için komutlara hakim olmanız gerekir. Ancak Linux işletim sistemi için komular konusunda endişelenmenize gerek yoktur.
Linux, açık kaynak kodlu olan Unix işletim sistemleri içinde bulunan bir sistemdir. Bu sistem 1991 yılında internet dünyasında yerini almıştır. İçinde Fedora, Ubuntu, Debina gibi bazı sistemleri barındırır. Programcılar Linux üzerinde kişiselleştirilmiş düzenlemeleri kolayca yapabilir.
Linux konusunda kendinizi geliştirmek istiyorsanız bazı komutlara hakim olmalısınız. Komutların kullanımı ve anlamları konusunda sizlere geniş bir rehber hazırladık. Gelin önemli Linux komutlarını birlikte inceleyelim.
Linux komutlarını kullanabilmek için öncelikle komut satırını açmanız gerekiyor. Tercih ettiğiniz araca göre bu kullanım farklı olabilir. Ancak birçok sistemde komut satırı Araçlar bölümünde yer alıyor. Gelin en temel ve en çok kullanılan Linux komutları nelermiş görelim ve kullanımlarına kısaca değinelim.
Bu komut sayesinde yönetici ya da kök izinleri gerektiren bölümlere giriş yapabilirsiniz. Uzmanlar bu komutu günlük kullanımda tercih etmemenizi önermektedir. Yanlış bir kullanım hatalar ortaya çıkabilir.
Linux sistemi üzerinde disk alanını ne kadar kullandığınız KB ve yüzdesel olarak görebilirsiniz. Ayrıca df-m
yazarsanız bu komutla kullanım detaylarını megabayt cinsinden görebilirsiniz.
Bu komut sayesinde bir dosya ya da dizinin kapladığı alanı görebilirsiniz. Bu kullanım için du (disk kullanımı)
komutunu yazmalısınız. Disk kullanımına yönelik özet normal boyut formatlı değil de disk blok numalarını gösterir. Komut satırına –h eklemesi yaparsanız alacağınız özeti bayt, kilobayt ya da megabayt şeklinde görebilirsiniz.
Bir metin dosyasının ilk satırını görmek için bu komutu kullanabilirsiniz. Burada sizlere varsayılan ayarlar ilk 10 satır gösterilir. Bu sayıyı sizler değiştirebilirsiniz.
Tail komutu bir metin dosyasının son on satırını görmenize yardımcı olur.
Bu komut iki dosya arasındaki içerikleri satır bazında karşılaştırma fırsatı verir. Dosyanın analizi sonrasında uyumlu olmayan satırları görebilirsiniz. Programda değişiklik yapmak için bu komutu kullanabilirsiniz. Tüm kaynak kodunu tekrar yazmak yerine bu komutu kullanmanız zamandan ve emekten tasarruf sağlar. Komut satırına diff dosya1.ext dosya2.ext
yazarsanız bir karşılaştırma yapabilirsiniz.
Birden fazla dosyayı Tarball üzerinde arşivleyebilmenizi sağlar. Tarball sizlere zip formatı gibi sıkıştırma işlevi sağlayan bir özelliktir. Bu komuta ait arşive yeni dosyalar ekleyebilmek, arşiv içeriğini görmek, arşivden içerik almak gibi fonksiyonlara sahiptir.
Bu komut hangi dizinde olduğunu gösterir. Yani tam bir konum alabilirsiniz. Konum home/kullaniciadi
. şeklinde görülecektir.
CD komutu Linux dosya sistemi üzerinde gezinmenizi sağlayacaktır. Yer aldığınız dizinde tam konum ya da dizin adı girmelisiniz. Bu dizinde büyük küçük harf duyarlılığı vardır. Bu yüzden dizin ismini doğru girmelisiniz. Örnek vermek gerekirse /home/kullaniciadi/Dosyalar
dizininde alt dizin olarak bulunan Gorseller dizinine gitmek için cd görseller komutunu girmelisiniz. Hızlı kısayol değişimi yapmak isteyenler;
Bu komut sayesinde dizinlerin içeriğini inceleyebilirsiniz. Komut satırına bu komutu yazdığınızda mevcut dizindeki içerik ekrana gelir. Başka bir dizinin konumunu girerek istediğiniz dizinin içeriğini görebilirsiniz.
Diyelim ki videolar dizini için ls /home/kullaniciadi/videolar
komutunu girebilirsiniz. Is komutunda bazı kullanım kolaylıklarından bahsedelim;
En sık kullanılan komutlar arasındadır. Standart çıktı üzerinde bir dosyanın içeriğini görebilirsiniz. Komutu çalıştırmak için sırasıyla cat komutu dosya adı ve uzantı girilmelidir. Bir örnek vermek gerekirse cat yenigorsel.txt
komutunu gösterebiliriz.
Bu komut sayesinde mevcut dizinde yer alan dosyaları kolayca kopyalayabilirsiniz. Bir örnek vermek gerekirse cp son.jpg/home/kullaniciadi/songorseller
komutu ile son.jpg dosyasına ait songorseller dizininde bir kopya açabilirsiniz.
Bu komutla ana kullanım dosyalarını taşıyabilir ya da dosyalara yeniden isim verebilirsiniz. Bu dosyanın kullanımı için mv komutu sonrasında dosya adı ve hedef dizini girmeniz yeterli olacaktır. Kullanım olarak mv yeniklasor.txt/home/kullaniciadi/songorseller
şeklinde olabilir.
Bu komut yeni dizin oluşturmanızı sağlar. Bu komutu mkdir dosya dosya
adlı yeni bir dizini oluşturabilirsiniz.
Bir dizin silmek adına rmdir komutu size yardımcı olacaktır. bu komut üzerinden sadece boş dizinleri silebileceğinizi de hatırlatalım.
Bu komut sayesinde dizinler içindeki tüm ögelerle beraber silinebilir. Ayrıca rm-
r komutunu kullanarak sadece dizini de silebilirsiniz. Bu komut önemli bir komuttur. Her detayı sildiği için geri dönüşü olmayacaktır. Bu yüzden dikkatli kullanılması gereken bir komuttur.
Bu komut sayesinde komut satırını kullanarak yeni boş dosyalar oluşturabilirsiniz. Mesela songorseller dizininde gorselim adlı bir HTML dosyası oluşturmak istediniz. Bu durumda touch home/kullaniciadi/songorseller/gorselim.html
komutunu girmeniz yeterli olacaktır.
Windows işletim sistemindeki search komutu gibi düşünülebilir. Bu komut bir dosyayı bulmak adına kullanılır. Bu komutta dosyanın büyük ve küçük harf duyarlılığı yoktur. Bu komutta i seçeneğini kullanarak dosya adını hatırlamadan da aramalar gerçekleştirebilirsiniz.
(*) işaretini kullanarak ikiden daha fazla kelime barındıran dosyaları arayabilirsiniz. Örnek verecek olursak locate –i ev*resim
komutunu yazarsanız ev ile resim kelimelerinin yer aldığı tüm komutlar karşınıza gelecektir. Üstelik bu aramada büyük ve küçük harf fark etmeyecek.
Bu komut dosya arama konusunda sizlere büyük kolaylıklar sağlar. Locate komutunda farkı ise komutu belirli bir dizinde yer alan dosyaları bulmak için kullanabilmenizdir. Bir arama örneği verelim; home/- name resim.txt
komutunu kullanarak resim.txt adlı dosyayı ana dizin ve alt dizinlerde arayabilirsiniz.
Bu komut belirli bir dosyada metin arama konusunda sizlere yardımcı olur. Mesela grep okul dersnotlari.txt
komutuyla dersnotlari dosyası içindeki tüm okul kelimelerini arayabilirsiniz. Bu kelimeyi barındıran tüm bölümleri görebilirsiniz.
Bu komut en önemli Linux komutları arasındadır. Bu komut ile dosya ve dizinlere ait okuma, yazma ve çalıştırma izinlerini değiştirebilirsiniz. Bu son derece karmaşık bir komuttur.
Linux üzerinde her dosya sahiplidir. Bu komut sayesinde dosyanın sahibini değiştirebilirsiniz. Yani sahipliği başka bir kullanıcıya transfer edebilirsiniz. Mesela chown linux1 resim.ext Linux2 resim.ext
komutuyla resim.ext dosyası artık Linux1 değil de Linux2 isimli kullanıcı tarafından sahiplenilir.
Bu komut sayesinde tüm işleri mevcut durumlarıyla listeleyebilirsiniz.
Linux işletim sistemi üzerinde bir program yanıt vermiyorsa programı elle sonlandırmak için kill
komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut girildiği anda yanıt vermeyen uygulamaya bir sinyal gider ve uygulamanın sonlanması için bir talimat oluşur. Burada yer alan 46 sinyal içinden en çok kullanılan sinyaller şöyledir;
Bu komutu kullanabilmek için sinyaller ve sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarası hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarasını bilmiyorsanız ps ux komutunu çalıştırabilirsiniz. Sonrasında kill
[sinyal seçeneği] PID komutunu girebilirsiniz.
Bu komut sayesinde bir sunucuya olan bağlantınızı kontrol edebilirsiniz. Mesela ping hostragons.co
m komutunu girerek Hostragons sitesine bağlanıp bağlanmadığınız hakkında bilgi alabilir ve yanıt süresini görebilirsiniz.
Wget komutunu kullanarak internet üzerinden bir dosya indirebilirsiniz. Bunun için wget indirilecek dosya bağlantısı
girerek işlem yapabilirsiniz.
Linux sisteminiz için makine ismi, işletim sistemi ve çekirdek gibi temel bilgileri alabileceğiniz bir komuttur.
Bu komut Windows işletim sistemi üzerindeki görev yöneticisinin Linux işletim sistemindeki karşılığıdır. Çalışan mevcut programların listesini görmenizi sağlar. Ayrıca programların CPU kullanım oranlarını da görebilirsiniz. Sistem kaynak kullanımını izlemek isteyenler için çok işlevsel bir komuttur. Fazla sistem kaynağı kullanan programları kolayca sonlandırabilirsiniz.
Bu komut Linux üzerinde daha önce kullandığınız tüm komutları görme şansı verir. Çünkü Linux üzerinde her gün yüzlerce komut çalıştıracağınızdan eminiz. Belirli aralıklarla geçmişe yönelik komut kontrolü yapabilirsiniz.
Bu rehberimizde ne kadar size göstersek de her gün kullanmanıza karşın bazı komutları işlevini unutabilirsiniz. Linux komut listesinde çok özel bir komut olan Man komutu ile Linux komutlarından istediğinizin işlevini öğrenebilirsiniz. Örneğin man history
olarak komut satırına girdiğinizde history komutunun kullanım talimatı ekrana gelecektir.
Bu komut sayesinde bir dosyaya kolayca veri taşıyabilirsiniz. Mesela “Hostragon en iyi sunucu firmasıdır” ifadesini sunucular.txt dosyasına eklemek isteyelim. Bunun için echo Hostragon en iyi sunucu firmasıdır >> sunucular.txt
komutunu yazmanız yeterlidir.
Elinizde olan dosyaları bir zip dosyasına sıkıştırmanız Zip
komutu sayesindedir. Sıkıştırılmış bir zip dosyasından çıkarma işlemi için de unzip
komutunu kullanabilirsiniz.
Bu komut sizlere host ya da ağın adını öğrenme şansı verir. Komut sonuna hostname –I
eklemesi yaparsanız ağınızın IP adresini görebilirsiniz.
Linux çok kullanıcılı bir sistemdir. Bu yüzden aynı anda çok sayıda kişi sistemde eş zamanlı etkileşim gerçekleştirebilir. Bu durumda yeni bir kullanıcı eklemek istiyorsanız useradd komutunu kullanabilirsiniz. Bu işlem sırasında passwd komutuyla kullanıcıya şifre verebilirsiniz. Mesela hostragon1 isimli bir kullanıcı tanımlayalım. Bunun için useradd hostragon1
komutu yeterlidir. Bu kullanıcıya şifre eklemek için de passwd 987654321
komutu yeterli olacaktır.
Sistemde yer alan bir kullanıcıyı silmek için de userdell komutunu kullanabilirsiniz. Bunun için de userdel kullaniciadi
şeklinde komut girmeniz kullanıcının silinmesini sağlayacaktır.
Linux komutlarını kullanarak kullanıcılara it görevleri çok pratik bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Bazen basit bir Linux komutunu hatırlamakta zorluk çekebilirsiniz. Ancak biraz Linux işletim sistemi üzerinde vakit geçirirseniz bu komutları öğrenebilirsiniz. Linux komutları arasından en işinize yarayacak olanları sizlere verdik. Detaylı bilgi almak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.